Paragrafta Anlatım Teknikleri
Öyküleme
Yaşanmış veya yaşanması mümkün olan olayların yer, zaman ve şahıslar etrafında anlatılmasıdır.
Öyküleyici anlatımın Özellikleri:
- Olay bir zaman diliminde gerçekleşir, devam eder ve bir sonuca ulaşır.
- Öyküleyici anlatımda sanatsal bir üslup kullanılır.
- Kelimeler mecazi anlamlarda kullanılabilir. Kelimelerin çağrışım gücünden yararlanılır.
- Sanatsal metinlerdir denilebilir.
- Görülen geçmiş zaman “-di” ve öğrenilen geçmiş zaman”-miş” dili kullanılır.
- Öyküleyici anlatımda bir hareket vardır. Olaylar ve kişiler hareket halindedir, devam eder.
Örnek Soru:
Sokaklarda fazla gürültü, intizamsızlık olmasın diye öğretmenler, çocuklara marş söyletmeye başlamışlardı. Büyükler, göğüslerinin bütün kuvveti, kalplerinin bütün sevinciyle bağırıyorlar, küçükler, yürümekte olduğu gibi, şarkı söylemekte de geri kalıyorlar, eğlenceli bir karışıklık oluyordu.
Bu parçanın anlatımında aşağıdakilerden hangisine başvurulmuştur?
A) Betimleme B) Öyküleme C) Tartışma
D) Açıklama E) Tanımlama
Betimleme
Bir varlığı, bir kişiyi, çevreyi göz önünde ve zihnimizde canlandırmak için yazılan yazılara betimleme (tasvir) denir.
Betimleyici anlatımın Özellikleri:
- Betimleyici anlatımda gözümüzde canlandırabilmek için sıfatlardan sıkça yararlanılır.
- Betimleyici anlatım zihnimizde bir resim oluşturur.
- Betimleyici anlatım nesnel olabileceği gibi öznel de olabilir.
- Betimleyici anlatımda duyulardan yararlanılır. Kelimeler mecaz anlamlarıyla kullanılabilir.
- Betimlemeler bir yer için yapılabildiği gibi bir kişi için de yapılabilir. Kişi betimlemeleri fiziksel veya ruhsal olabilir.
Örnek Soru:
(I) Yol kenarında özenli bırakılmış gibi duran kirli, toprağı nemlendirmesinden ıslak bir şeylerin olduğu çuvalı görünce birden durakladı. (II) Mavi bisikletini çakıl taşlarıyla dolu toprak yolun kenarına bıraktı. (III) Çuvala doğru yürümeye başladı. (IV) İçinde ne olabileceğini düşünürken annesinin yeni ördüğü mavi eldivenlerini yavaşça çıkarmaya başladı. (V) Etrafına bakındı, biraz ileride köpek ile oynayan sekiz yaşlarında üstünde ince bir gömlekten başka bir şeyi olmayan bir köylü çocuğu vardı.
Bu parçada numaralanmış cümlelerin hangisinde betimleyici ögelere yer verilmemiştir?
A) I B) II C) III D) IV E) V
Açıklama
Herhangi bir konuda okuru bilgilendirmeyi amaçlayan yazı türüdür.
Betimleyici anlatımın Özellikleri:
- Genellikle nesnel bir dil kullanılır.
- Ansiklopedi, ders kitabı gibi bilgi vermeyi amaçlayan eserler açıklayıcı anlatım ile oluşturulur.
- Açıklayıcı anlatımlarda açık, anlaşılır bil dil kullanılır.
Örnek:
Yeryüzünü saran hava tabakasına atmosfer denir. Atmosferin kalınlığı yerden itibaren 560 km.ye kadar uzanır. Atmosferin tabakalarını belirleyen en önemli faktör sıcaklıktır. Yerçekimi dolayısıyla havanın yeryüzüne yaptığı ağırlık “hava basıncı” olarak tanımlanır. Atmosferi oluşturan hava kütlesinin %99’u 32km’nin altındadır.
Tartışma
Okuyucuyu bir düşünceye inandırmaya, başka bir düşüncenin yanlış olduğunu kanıtlamaya çalışan yazılarda kullanılan anlatım biçimidir.
Tartışmacı anlatımın Özellikleri:
- Bu tür yazılarda en az iki karşıt görüş vardır.
- Genellikle okuyucuyla konuşur gibi, tartışır gibi bir üslup kullanılır.
- Bu tür anlatımlarda soru cümlelerine sıkça yer verilir.
- Sanatçı bir düşünceyi eleştirir, katılmadığını belirtir. Daha sonra kendi düşüncesini aktarır.
Örnek Soru:
Son zamanlarda hızla yayılan okuyucuları ve genç şairleri etkileyen sözüm ona yeni bir akım var. Ölçüsüz, uyaksız, sanatsız şiir yazmak. Yazılanlar kuru bir cümleden öteye gitmiyor. Şiir dediğin ölçülü olmalı, kafiyeli olmalı. Okunduğunda kulağınıza gelen bir musiki olmalı.
Bu parçanın anlatımında aşağıdakilerden hangisine başvurulmuştur?
A) Betimleme B) Öyküleme C) Tartışma
D) Açıklama E) Tanımlama
